แอ่วลำปางม่วนใจ ชมเมืองบนรถม้า รำลึกถึงความเป็นมาของรถม้าเขลางค์

เขลางค์นคร เป็นหนึ่งในชื่อในตำนานของจังหวัดลำปาง เนื่องจากนครลำปางเป็นเมืองที่มีประวัติศาสตร์ยาวนาน และมีการปกครองหลายยุคหลายสมัย จึงมีชื่อเรียกอย่างหลากหลาย เช่น เขลางค์นคร, เวียงละกอน, นครลำปาง รวมไปถึง เมืองรถม้า ซึ่งเป็นเอกลักษณ์อันโดดเด่นของจังหวัดลำปาง และหากใครอยู่ในวงการท่องเที่ยวมานาน เรามั่นใจว่าต้องรู้จักนครลำปางแน่นอน เนื่องจากมีแหล่งท่องเที่ยวมากมายกระจายอยู่ทุกพื้นที่ของจังหวัด ซึ่งมีทั้ง เชิงอนุรักษ์ ธรรมชาติ ศิลปวัฒนธรรมแบบล้านนา รวมไปถึง ศิลปะแบบต่างถิ่นผสมผสานให้ศึกษาท่องเที่ยวกันอย่างไม่จบสิ้น

แต่ส่วนมากนักท่องเที่ยวที่มาเยือนนครลำปางครั้งแรก มักจะเลือกการนั่งรถม้าชมเมืองมากกว่า เนื่องจากเป็นกิจกรรมเด่นและเป็นเอกลักษณ์ของจังหวัด ซึ่งมีหลายคนยังถือว่า การไม่ได้นั่งรถม้าชมเมืองเหมือนกับมาไม่ถึงลำปาง เลยทีเดียว

ส่วนการกำเนิดรถม้าในนครลำปาง เริ่มจากสมัยรัชกาลที่ 5 ซึ่งเป็นยุคที่รถม้าเป็นที่นิยมมากในกรุงเทพฯ ใช้เป็นพาหนะและเป็นรถประจำตำแหน่งของข้าราชการระดับสูง รถม้าคันแรกของนครลำปางถูกจัดซื้อขึ้นในปี พ.ศ. 2458 โดย เจ้าบุญวาทย์ วงศ์มานิตย์ ผู้ครองนครลำปาง ต่อมาได้มีการก่อตั้งสมาคมรถม้าจังหวัดลำปางในปี พ.ศ. 2492 จึงถือเป็นต้นกำเนิดของกิจกรรมรถม้าในนครลำปาง โดยแบ่งประเภทของรถม้าเป็น 3 ประเภท ได้แก่  รถม้า 4 ล้อ ใช้ม้าลาก 1-2 ตัวขึ้นไป ตัวถังเป็นรูปท้องเรือ ใช้รับจ้างทั่วไป, รถม้า 2 ล้อ ใช้ม้าลาก 1-2 ตัว เป็นรถม้าใช้ส่วนตัว, รถม้ากระบะ มี 4 ล้อ ใช้ม้าลาก 1-2 ตัว ใช้ขนถ่ายสินค้า

ต่อมาเมื่อกรุงเทพฯ เจริญรุ่งเรืองและมีรถยนต์เป็นพาหนะแทนม้า รถม้าในกรุงเทพฯ จึงเสื่อมความนิยม และถูกเคลื่อนย้ายไปตามจังหวัดต่างๆ รวมถึงจังหวัดลำปางด้วย ในขณะที่ความรุ่งเรืองทางพาหนะกระจายทั่วประเทศ รถม้าก็ค่อยๆลดจำนวนลง จากการสำรวจรถม้าในจังหวัดลำปางเมื่อปี พ.ศ. 2536 เหลือเพียง 50 คัน ปัจจุบัน (เมษายน 2563) เหลือแต่รถม้าบริการนักท่องเที่ยวเท่านั้น และเป็นจังหวัดเดียวในประเทศไทยที่ยังมีการใช้บริการรถม้าในระยะใกล้ ถือเป็นการอนุรักษ์ความเป็นมาของท้องถิ่นได้อย่างเหนียวแน่น น่าชื่นชม

การนั่งรถม้าชมนครลำปางนั้น มีค่าบริการอยู่ 3 อัตราคือ

รอบเมืองเล็ก 150 บาท ผ่านตึกแถวโบราณ และแม่น้ำวัง ก่อนเลี้ยวเข้าถนนบ้านเชียงราย ผ่านห้าแยกหอนาฬิกา ซึ่งเป็นจุดศูนย์กลางในตัวเมือง

รอบเมืองใหญ่ 200 บาท ผ่านตึกแถวโบราณ แม่น้ำวัง สถานบันเทิง สวนสาธารณะ และแยกหอนาฬิกา

เหมา ชั่วโมงละ 300 บาท สามารถแวะถ่ายรูปแหล่งท่องเที่ยวใกล้เคียงได้ เช่น แม่น้ำวังบนสะพานรัษฎาภิเศก ชมบ้านเสานัก ชมวัดพระแก้วดอนเต้า วัดต่างๆ กาดกองต้า เป็นต้น

ส่วนจุดบริการมีดังนี้ หน้าศาลากลางหลังเก่าให้บริการระหว่างเวลา 6.00-16.00 น., หน้าโรงแรมทิพย์ช้างลำปาง, โรงแรมเวียงละกอน และโรงแรมลำปางเวียงทอง บริการระหว่างเวลา 6.00 – 23.00 น. และตามสถานที่ท่องเที่ยวต่างเช่น วัดพระธาตุลำปางหลวง การนั่งรถม้าเที่ยวชมนครลำปางเป็นกิจกรรมที่ได้รับความนิยมจากนักท่องเที่ยวเป็นอย่างมาก เนื่องจากรถม้าทุกคันมีการตกแต่งสีสัน และดอกไม้อย่างสวยงาม ตลอดเส้นทางท่องเที่ยวจะได้ยินเสียงฝีเท้าของม้า และกระดิ่งส่งสัญญาณจากรถม้าเป็นระยะ บวกกับคำแนะนำสถานที่ต่างๆจากคนขับ ส่วนม้าจะมีกำบังตาเอาไว้ เพื่อป้องกันม้าตื่นตกใจวิ่งหนี เมื่อเห็นสิ่งผิดปกติ